Thơ Tú Xương ( Sưu tầm )

[5saigon]

Lụt năm Bính Ngọ (1906)

Thử xem một tháng mấy lần mưa
Ruộng hoá ra sông, nước trắng bừa
Bát gạo Đồng Nai kinh chuyện cũ (1)
Con thuyền quí tị nhớ năm xưa (2)
Trâu bò buộc cẳng coi buồn nhỉ ?
Tôm tép văng mình đã sướng chưa !
Nghe nói miền Nam trời đã hạn
Sao không san sẻ nước cho vừa ?

(1)Gạo phát chẩn ở Bắc Kì năm trước nhân nạn đói. Gạo bị mốc mà dân nghèo chen nhau tới lãnh vô cùng cực khổ.
(2) Lụt năm 1893 rất lớn ở Bắc Kì.

 

[5saigon]

Mưa tháng Bảy

Sang tuần tháng bảy tiết mưa ngâu
Nắng mãi thì mưa cũng phải lâu.
Vạc nọ cầm canh thay trống mõ,
Rồng kia phun nước tưới hoa màu.
ỳ ào tiếng học nghe không rõ
Mát mẻ nhà ai ngủ hẳn lâu.
Ông lão nhà quê tang tảng dậy
Bảo con mang đó chớ mang gầu.

 

[5saigon]

Đại hạn

Dạo này đá chảy với vàng trôi (1)
Thiên hạ mong mưa đứng lại ngồi
Ngày trước biết gì ! Ăn với ngủ
Bây giờ lo cả nước cùng nôi.
Trâu mừng ruộng nẻ cày không được
Cá sợ ao khô vượt cả rồi.
Tình cảnh nhà ai nông nỗi ấy
Quạt mo phe phẩy một mình tôi.

(1) ý nói quá nóng nực

 

[5saigon]

Gửi ông thủ khoa Phan (1)

Mấy năm vượt bể lại trèo non
Em hỏi thăm qua bác hãy còn.
Mái tóc giáp thìn đà điểm tuyết (2)
Điểm đầu canh tí chửa phai son (3)
Vá trời gặp hội, mây năm vẻ (4)
Lấp bể ra công, đất một hòn (5)
Có phải như ai mà chẳng chết ?
Giương tay chống vững cột càn khôn .

(1) Phan Bội Châu
(2) Năm 1904, Phan Bội Châu xuất dương.
(3) Năm 1900, Phan Bội Châu đỗ thủ khoa ở Nghệ An.
(4) Mây ngũ sắc tượng trưng cho vua : cụ Phan đã được vua Cường Để sang Nhật.
(5) Chim tinh vệ lấp bể : ý nói khó thành công.

 

[5saigon]

Câu đối tết

Thiên hạ xác rồi, còn đốt pháo (1)
Nhân tình trắng thế, lại bôi vôi. (2)
*
- Không dưng, xuân đến chi nhà tớ ?
- Có nhẽ trời mà đóng cửa ai !
*
Nực cười thay : Nêu không, pháo không, vôi bột cũng không, mà tết ;
Thôi cũng được : Rượu có, nem có, bánh chưng cũng có, thừa chơi !
*
Xuân về chớ để xuân đi, thương kẻ quạt nồng cùng ấp lạnh (3)
Năm mới khác gì năm cũ, van người bán muối với mua vôi. (4)

(1) Do câu "Tan như xác pháo"
(2) Cuối năm đón tết, người ta rắc vôi bột trước nhà thành hình cánh cung, nỏ, giáo .. .. để trừ ma quỉ. "Nhân tình" ở đây có nghĩa : "cảnh người" tức cảnh sống gieo neo khốn khó của con người thời ấy. "Trắng" : bạc phếch, kiệt quệ.
(3) Giữ xuân cho khỏi hè nồng (quạt) và đông rét (ấp lạnh).
(4) "Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi".

 

[5saigon]

Câu đối than thân

Nợ có chết ai đâu, chửi chó mắng mèo eo óc ;
Trời để sống ta mãi, lên xe xuống ngựa có phen.
*
Trúc báo bình an, nỡ để vun trồng bên kẽ ngạch ;
Cò nhiều văn tự (1), cớ sao lặn lội ở bờ sông ?

(1) Cò "giàu" vì bán nhiều ruộng cho vạc, có văn tự đeo ở cổ ? (truyện cổ tích).

 

[MinhThy]

PHẦN IV : TẤN TUỒNG ĐỜI

ĐẤT VỊ HOÀNG

Có đất nào như đất ấy không ?
Phố phường tiếp giáp với bờ sông
Nhà kia lỗi phép con khinh bố
Mụ nọ chanh chua vợ chửi chồng
Keo cú người đâu như *** sắt
Tham lam chuyện thở những hơi đồng
Bắc Nam hỏi khắp người bao tỉnh
Có đất nào như đất ấy không ?